Z prof. Marią Jordan

Mój Ojciec (Aleksander), rodem z podkrakowskich Myślenic, ukończył studia polonistyczne przed l wojną na Uniwersytecie Jagiellońskim, potem jako feldfebel z  cenzusem znalazł się w Kielcach, do których po naszych Legionach w sierpniu 1914 wkroczyły wojska austriackie. Moja Matka (Maria), uciekając z Łomży przed zbliżającym się frontem rosyjsko-niemieckim. również zatrzymała się w Kielcach. Tu właśnie Rodzice poznali się, wzięli ślub w katedrze kieleckiej, a po zakończeniu wojny wyjechali do Stanisławowa, gdzie Ojciec otrzymał posadę polonisty w jednym z tamtejszych gimnazjów i uczył tam do 1939 roku. Ojciec uważał się za krakowianina. Matka za kresowiankę północno-wschodnią, a ja, urodzona w Stanisławowie. zawsze byłam uczuciowo związana z ziemią stanisławowską. Tam chodziłam do szkoły powszechnej, gimnazjum i liceum, i tam też zdałam maturę według programu szkół sowieckich po ukończeniu dziesięciolatki w 1941 roku.

Przez wiele lat dzieciństwa wakacje letnie spędzaliśmy w naszych Karpatach Wschodnich, których piękno w zupełności zawładnęło moim sercem. Jak wielu młodych ludzi w tamtych czasach pisałam liczne wiersze poświęcone urodzie Czarnohory, Jaremcza, Mikuliczyna. "Sławę" zdobyłam sobie w czasie pobytu na stypendium w Lozannie w 1958 roku, gdy zapytana przez przedstawicielkę tamtejszej Polonii po wycieczce na Jungfraujoch, jak mi się podobają Alpy, odpowiedziałam odruchowo i bez namysłu: są piękne, prawie jak nasze Tatry, ale Czarnohora jest piękniejsza…

Na kilka lat przed wojną Ojciec postanowił zacząć budowę domu w ukochanych Myślenicach (uważał je za najpiękniejsze miasteczko na świecie!) i od tego czasu zaczęliśmy- ku mojemu głębokiemu żalowi - spędzać częściowo wakacje w  Myślenicach. W ten sposób nastąpiło moje spotkanie z Krakowem. 23 sierpnia 1939, w dniu podpisania układu Ribbentrop-Mołotow, byliśmy jeszcze na wakacjach w Myślenicach. Rodzina Ojca starała się zatrzymać nas w Krakowie, Ojciec jednak zadecydował, że jeżeli wybuchnie wojna -w co nie wierzył - on musi być na  posterunku w Stanisławowie, gdyż z całą pewnością front zatrzyma się najdalej na Wiśle i Sanie, a na Kresach młodzież musi rozpocząć rok szkolny… 30 sierpnia (była to środa) z psem i jedną walizką pojechaliśmy przepełnionym pociągiem, na stojąco, do domu. W dwa dni później nastąpił wybuch wojny.

Nasze gmachy szkolne zostały przez nas zamienione na lazarety. Ojciec dostał trzymiesięczną pensję, którą mu skradziono w ogonku i zostaliśmy bez zapasów, bez pieniędzy. 18 września Czerwona Armia wkroczyła do Stanisławowa. Były to  straszne dni, a zwłaszcza noce. Dopiero teraz ogólnie znana jest prawda o naszych kresowych przeżyciach, o NKWD, o aresztowaniach i deportacjach w głąb ZSRR, do Kazachstanu, na północną Syberię. Buntowałam się, nie chciałam chodzić do szkoły, ale Ojciec był zdania, że póki szkoły są jeszcze w rękach polskiego nauczycielstwa, należy się uczyć, bo po wojnie Polska będzie potrzebować wykształcanych obywateli. Sam zaczął uczyć geografii, gdyż język polski zlikwidowano.

Wojna niemiecko-sowiecka 1941 roku zmieniła wszystko. Rozpoczęła się okupacja hitlerowska, w lipcu aresztowano i rozstrzelano we Lwowie na Wulce profesorów lwowskich uczelni. W Czarnym Lesie pod Stanisławowem rozstrzelano ponad 300 przedstawicieli polskiej inteligencji - nauczycieli, duchownych, adwokatów, handlowców. W masakrze tej straciłam Ojca oraz wszystkich nauczycieli i wychowawców. Po rozstrzelaniu Ojca prowadziłyśmy życie bardzo ciężkie i smutne. Pracowałam w RGO, by uchronić się przed wywiezieniem do Rzeszy. Gdy bolszewicy w 1944 r. przelali front pod Brodami, opuściłyśmy Stanisławów, zatrzymując się w Myślenicach. Pracowałam tam w fabryce obuwia. Po wkroczeniu Armii Czerwonej przyjechałam do Krakowa. W maju 1945 zaczęła się w moim życiu nowa epoka - krakowska.

Nie chciałam zaczynać życia W Powojennej Polsce z maturą sowiecką, więc dzięki znajomej nauczycielce ze Stanisławowa dostałam się do prywatnego liceum im. Kaplińskiej, gdzie szybko nadrobiłam lI klasę licealną i zdałam polską maturę. Dostałam się na studia farmaceutyczne na UJ. Po zdaniu egzaminu z biologii na l roku prof. Stanisław Skowron zaproponował mi pracę techniczną w Zakładzie Biologii AM, a po następnym roku zostałam młodszym asystentem. W ten sposób, przechodząc powoli przez wszystkie etapy, zrobiłam doktorat z farmacji w 1949 r. Potem zapisałam się jeszcze na Wydział Biologii i Nauk o Ziemi na UJ - ukończyłam go w 1952 roku. Gdy powstał Zakład Zoologii Doświadczalnej PAN, przeszłam tam na etat, poświęcając się badaniom kariologicznym u zwierząt pod wpływem różnych substancji chemicznych. Docentem zostałam po habilitacji na UJ w roku 1967, profesorem w 1972 r. Przez 17 lat pełniłam obowiązki redaktora naczelnego zakładowego czasopisma obcojęzycznego Folia Biologica. Na emeryturę, jako kierownik Zakładu Zoologii Doświadczalnej przy Instytucie Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, przeszłam w 1988 roku.

Badania kariologiczne to nowoczesna dziedzina cytologii, poświęcona istocie i strukturze jądra komórkowego, głównie w organizmach zwierzęcych i człowieka. Ilość chromosomów w jądrach komórkowych jest zazwyczaj charakterystyczna dla różnych gatunków, badania te mają więc znaczenie również dla systematyki.

Relacja bytu i absolutu, czyli właśnie chrześcijańska wizja natury, są mi bliskie. W tej optyce postrzegani człowieka i wszelkie stworzenie. Pięknie wyrażone to zostało przez św. Franciszka z Asyżu. Franciszkańska pokora wobec natury przydałaby się współczesnemu światu, naukowcom i decydentom.

Wybuch "Solidarności" w 1980 r. był przeżyciem i wspaniałym zjawiskiem po epoce komuny. Pracowałam w Komisji "S" przy PAN. Do tej pory nadal należę do Związku, chociaż z powodu mego stanu zdrowia muszę ograniczać działalność związkową. Niezależnie od wszystkiego jednak, etos "Solidarności" jest zawsze dla mnie wspaniałym zjawiskiem w Narodzie.

Kiedy z moją Matką w 1945 roku przybyłam do Krakowa, ciężko nam było, zwłaszcza na początku, zżyć się z ludźmi. Często nawet zastanawiałam się nad przyczyną tego zjawiska, bo przecież Kraków to prastara kultura narodowa, to życie oparte o wartości Bóg-Honor-Ojczyzna, które również i dla nas są wartościami wiodącymi. Dopiero po latach zrozumiałam, że różnice w stylu życia wynikały z niepowtarzalnej, jedynej, zrozumiałej tylko dla nas atmosfery kresowej. Gdy przed 10 laty nawiązałam kontakty z ludźmi z Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, w naszym Kole Stanisławowian, zrozumiałam to dokładniej. Wyjaśniły mi te różnice dopiero spotkania z kresowianami, wspólnota wspomnień -najczęściej tragicznych - specyficzny humor, zwyczaje, nostalgia kresowa - owe filary przyjaźni, wiążącej ludzi często bardzo nawet różnych wiekiem czy kondycją. Myślę, że charakter kresowy powstał na drodze ewolucji przez wieki na terenach, gdzie działały różne warunki narodowościowe, religijne, zwyczajowe, i to pozwalało nam przetrwać na ukochanych ziemiach.

Przez wszystkie lata moje myśli krążyły nad krajem dziecinnych snów. Ze szczególną tęsknotą myślę zawsze o pięknie naszego krajobrazu, atmosfery, kultury. Wpłynęły na to jednak doświadczenia mojej Matki, która załamała się, zobaczywszy Łomżę po 40 latach, i otworzyła mi oczy, że psychicznie nie będę mogła znieść widoku miasta dzieciństwa, zbezczeszczonego przez barbarzyńców. Wolę, by wspomnienia zostały w mej duszy bez zmian. Ponadto okrutne czasy okupacyjne zbyt dużo mnie kosztowały, by do nich wracać. Natomiast całą tamtą ziemie otaczam stale modlitwą.

W 1997 roku, w czasie powodzi, gdy zobaczyłam w telewizji rozszalałą Wisłę, rozbryzgującą się o skały pod Wawelem, ze wzruszeniem zrozumiałam, że też kocham Kraków, jego mury, jego piękno, pojęłam ile mu zawdzięczam i czym on jest dla mnie.