Leszek Wierzejski, Kazimierz Międzobrodzki

"Gdy gaśnie pamięć ludzka, kamienie mówić zaczynają"

O stanisławowskich tablicach na murach kościołów polskich

Tragicznym skutkiem jałtańskiego porozumienia wielkich mocarstw, było wysiedlenie Polaków z Ziem Wschodnich, które szczególnie masowy charakter przybrało na terenach Ziemi Czerwieńskiej i Wołynia. Rozproszyli się więc dawni mieszkańcy jagiellońskich grodów, potomkowie rolników i rycerzy, co własną piersią bronili polskiego Wschodu od Tatarów, Kozaków, Turków i od Moskali, aby nie z własnej woli osiąść na Pomorzu, Śląsku, na Warmii i na Mazurach.
Przez dziesiątki lat władze komunistyczne zacierały pamięć o ziemi ich praojców, tępiąc wszelkie próby regionalnych spotkań, pamiątkowych tablic, czy najmniejszych nawet wzmianek o polskiej przeszłości ziem za Bugiem i Sanem. Ale siła ducha okazała się silniejsza od fizycznej przemocy i dawni Iwowiąnie, wilniane, tamopolanie czy stanisławowianie, w różny sposób, gdy tylko sprzyjały ku temu warunki, dawali wyraz przywiązania do ziemi "skąd nasz ród".
Od końca lat 70-tych rozpoczęto fundacje tablic upamiętniających dawny gród Rewery i jego mieszkańców. Najpierw w klasztorze sióstr Urszulanek w Krakowie, umieszczono tablicę upamiętniającą stanisławowskie Gimnazjum tegoż zakonu, a potem w okresie legalnej działalności "Solidarności", zrodziła się w kręgu nieżyjącego już ks. Celestyna Rubaszewskiego, inicjatywa ufundowania tablicy ku czci wszystkich mieszkańców miasta którzy zginęli podczas II wojny światowej. Jako miejsce jej wmurowania wybrano katedrę wrocławską, ponieważ na Dolnym Śląsku osiedliło się dużo repatriantów z południowego wschodu. Na tablicy umieszczono datę 1981 r. czyli datę 40-tej rocznicy wielkiej masakry stanisławowskiej inteligencji przeprowadzonej przez Niemców zaraz po zajęciu miasta. Pełny jej tekst brzmi: "Polakom ziemi stanisławowskiej - Małopolska Wschodnia - którzy oddali życie w okresie II wojny światowej za Wiarę i Ojczyznę, w 40 rocznicę męczeńskiej śmierci ofiar masowych straceń dokonanych przez hitlerowców w Stanisławowie, hołd składają Rodacy, 1981 rok". Poniżej tablicy, umieszczono później ziemię ze zniszczonego cmentarza w grodzie Rewerv. Uroczyste odsłonięcie i poświecenie tablicy przez ks. biskupa Wincentego Urbana, nastąpiło 6 listopada 1982 r. W obecności wielkiej ilości wiernych, a wśród nich kilkuset dawnych mieszkańców Stanisławowa. Odtąd rokrocznie stanisławowianie zbierają się w katedrze wrocławskiej, najpierw w pierwszą niedziele listopada, a od 1986 r. W ostatnią niedzielę września, aby w skupieniu i modlitwie oddać hołd pamięci tych, co odeszli od nas tragicznie w latach pogardy. Od 1987 r. udział we Mszy św. i spotkaniach biorą również udział kombatanci AK wraz ze swoim sztandarem 11 Karpackiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej, którego poświecenie odbyło się również w katedrze wrocławskiej.
W dniu 16 sierpnia 1987 r. podczas obchodów 100-nej rocznicy śmierci Agatona Gillera, członka Rządu Narodowego w Powstaniu Styczniowym, którego prochy sprowadzono ze Stanisławowa do stolicy, odsłonięte na tzw. Wschodniej Ścianie kościoła św. Karola Boromeusza na warszawskich Powązkach, tablice ku czci stanisławowskich nauczycieli i ich uczniów. a oto jej treść: "W hołdzie pomordowanym i zesłanym do łagrów i obozów nauczycielom polskim oraz ich uczniom ze Stanisławowa na Pokuciu w latach 1939-1945, Stanisławowianie". Tablicę poświęcił proboszcz kościoła ks. Niedzielak. W tej samej świątyni na Powązkach, znajduje się jeszcze jedna tablica stanisławowska. Jest ona poświecona pamięci pochowanych na zlikwidowanym w roku 1980 starym cmentarzu miejskim w grodzie Rewery. Zdobi ją herb miasta i wizerunek Matki Bożej Ostrobramskiej, patronki Polaków z Kresów Wschodnich.
We wrześniu 1988 r. przybyła jeszcze jedna tablica, tym razem o charakterze kombatanckim, którą dzięki staraniom p. Rudolfa Sidorowa, oficera Armii Krajowej i  więźnia wielu obozów hitlerowskich, wmurowano w zabytkowy mur okalający kościół i klasztor Benedyktynek na Zasaniu w Przemyślu. a oto treść tej tablicy: "Artylerzystom 11 Karpackiego Pułku Artylerii Lekkiej - poległym, pomordowanym i zmarłym, za ich trud bojowy w Kampanii Wrześniowej 1939 r. - Ziemia Stanisławowska".
Do pamiątek stanisławowskich można również zaliczyć ufundowaną w roku 1979 we wrocławskim kościele św. Stanisława i Doroty, tablicę dla uczczenia pamięci profesorów i uczniów Państwowego Gimnazjum i Liceum w Tłumaczu koło Stanisławowa, poległych, zamordowanych i zaginionych w czasie wojen 1914 -1920 i 1939-1945 r.
W ten sposób wygnani z rodzinnego grodu Rewery, tej starej twierdzy kresowej - Polacy, pragną aby zachowała się wśród przyszłych pokoleń pamięć o ich mieście, którego obraz do końca życia zawsze nosić będą w sercach.
Kontakt
2364926 odwiedzin od 5 stycznia 2004 roku
Google Search

WWW stanislawow.net