Początki Teatru w Stanisławowie

Istniejące już od kilku lat towarzystwo muzyczne im. Moniuszki powzięło w roku 1887 myśl wybudowania gmachu teatralnego. Gmina ofiarowała plac pod budowę a Kasa Oszczędności ze swej strony zapewniła materialne poparcie przedsięwziętemu dziełu i po czteroletniej akcji przygotowawczej rozpoczęto 21 maja 1891 roku budowę budynku teatru. Kosztorys opiewał na kwotę 90.000 złr. Budowa postępowała w dość szybkim tempie i już pod koniec roku gmach został wykończony. Pomieścił ośmiuset widzów, obejmował loże, balkon fotelowy i galerię. W lutym 1892 roku dyrektorem stanisławowskiego teatru został Łucjan Kwieciński, znany i świetny, artysta tutejszej sceny, który zobowiązał się wobec Towarzystwa Muzycznego do kontraktowego dawania przedstawień w Stanisławowie przez cztery miesiące, w okresie sześciu lat.

Początkowo Kwieciński nie otrzymywał od miasta żadnej subwencji ,lecz jeszcze płacił stosunkowo wysoki czynsz za salę teatralną i kancelarię. Towarzystwo Kwiecińskich liczyło wówczas 38 osób i  dysponowało bardzo małym funduszem. W dniu 18 kwietnia 1892 roku nastąpiło otwarcie teatru "Ślubami Panieńskimi". Powodzenie pierwszego sezonu było średnie. Do połowy czerwca dał 33 przedstawień. Jedną sztukę powtarzano co najwyżej dwa razy.

W listopadzie tegoż roku powrócił Kwieciński do Stanisławowa z sanatoryjnego leczenia w Krynicy i ponownie zajął się sceną .Repertuar jego obejmował, prócz dzieł Szekspirowskich, także dzieła nowsze jak "Koniec Sodomy" lub "Nasze Anioły" Wołowskiego. Jego wątłe zdrowie, choroba żony i problemy materialne doprowadziły do tego, że w dniu 16 grudnia 1893 r. zrezygnował ze stanowiska dyrektora. Następcą Kwiecińskiego został reżyser sceny krakowskiej Antoniewski. Stanisławowski teatr jeszcze dość długo borykał się z problemem finansowym. Rozkwit teatru przypada dopiero na lata międzywojenne, kiedy to teatr małopolski im. Stanisława Moniuszki pod dyrekcją Zuzanny Łozińskiej swą kulturalną działalność narodowo-polską rozwinął z powodzeniem. Utworzony w roku 1933 początkowo pod nazwą Teatru Podolsko-Pokuckiego był teatrem objazdowym w województwie stanisławowskim i tarnopolskim. Od września 1937 rozszerzył objazdy i podzielony został na dwie grupy.

Do pionierów teatru polskiego w Stanisławowie zaliczyć należy Ludwika Dubickiego, który posiadał własne archiwum ciekawych i rzadkich dokumentów, zapisków i fotografii, jakie można jeszcze odnaleźć w archiwum wiedeńskim. Od roku 1937 istniało w Teatrze im. Moniuszki Towarzystwo Muzyczno-Dramatyczne, którego szefem był Stanisław Kaczmarczyk.