TOWARZYSTWO RĘKODZIELNIKÓW IM. JANA KILIŃSKIEGO

Towarzystwo rękodzielników im. Jana Kilińskiego w Stanisławowie powstało na początku stycznia 1899 roku w wyniku sporów i odłączenia się grupy członków „Gwiazdy". Założycielami nowego towarzystwa byli: Dawny prezes „Gwiazdy” Franciszek Papierkowski, Adolf Sokołowski i Roman Linhardt. Współtwórcy nowej organizacji werbowali w swoje szeregi przede wszystkim polską młodzież mieszczańską i rzemieślniczą. Głównym celem było podnoszenie patriotycznego ducha wśród mieszczaństwa polskiego w Stanisławowie poprzez organizowanie i urządzanie narodowych uroczystości.

Pierwsze walne zebranie, nowopowstającego towarzystwa odbyło się 12 marca, 1899 na którym wybrano zarząd. Prezesem został: znany budowniczy – inż. Franciszek Cukrowicz, zastępcą Feliks Kwaśniewski, sekretarzem: Roman Linhardt, skarbnikiem Adolf Sokołowski.

W skład zarządu weszli: J. Riegl, Antoni Deyczakowski, Zenon Marynowicz, Franciszek Papierkowski, M. Karpiński, Jan Flendrich, Stanisław Waldek, Ignacy Sochran.

Początkowo towarzystwo otrzymało lokal w straży pożarnej obok magistratu (w dawnej dyrekcji kolejo­wej), a od  13 maja przenieśli się do obszerniejszego lokalu na Gołuchowskiego. Z treści ówczesnych artykułów zamieszczanych w Kurierze Stanisławowskim wynikało, iż organizacja prowadziła na terenie miasta bardzo ożywioną działalność kulturową. Był to okres jej świetności, albowiem towarzystwu finansowo wspomagał prezes Franciszek Cukrowicz.

Jak podawał Kurier: „cieszyli się oni wielkim uznaniem i  powodzeniem wśród Stanisławowian”. Rywalizowali z „Gwiazdą" poprzez urządzanie różnorodnych imprez rozrywkowych.

W krótkim czasie założyli własny klub towarzyski, w którym wystawiali amatorskie spektakle teatralne, upamiętniające wydarzenia historyczne, między innymi ku czci Jana Kilińskiego. Założyli bibliotekę, kasę pożyczkową dla członków towarzystwa, zakupili garderobę teatralną i utworzyli orkiestrę.

W sierpniu 1902 r. z powodu choroby ustąpił prezes Franciszek Cukrowicz a na jego miejsce przyszedł Stefan Kakowski, który prezesował do kwietnia 1905 roku. W kwietniu 1905r. ponownie powrócił Cukrowicz na stanowisko prezesa i dokonano zmiany statutu w kierunku dostosowania wewnętrznej struktury towarzystwa na wzór sokolstwa. Przedłużono kadencję prezesa i członków zarządu do lat 3. Odtąd członkowie tytułowali się druhami.

W roku 1907 nastąpiła zmiana prezesów. Prezesurę objął urzędnik pocztowy Oskar Domiczek. W krótkim czasie nad organizacją zawisły czarne chmury.

Wskutek, narastających długów towarzystwo znalazło się na skraju bankructwa. To przyczyniło się do połączenia z Gwiazdą i na przemianowanie nazwy: „Towarzystwo Rękodzielnicze Gwiazda im. Jana Kilińskiego”.

W organizacji tej pracowali i z wielkim poświęceniem czynnie się udzielali: Adolf Sokołowski, Jan Twardowski, Andrzej i Franciszek Wojtachowie, Stanisław i Edward Waldkowie, Stanisław Miarczyński, Herman Spiczyński, Antoni Flendrich, Jan Riegl, Stanisław Bumatowacz, Franciszek Antoniak, (syn Mariana) - Kazimierz Ungiert, Józef Kalityński, Jan Flendrich, A. M. Mayer dr G. Dobrucki i dr F. Rydel Liczba członków do 1914 roku wynosiła około 120.