Tajna organizacja niepodległościowa "Nieprzejednani"

Wkrótce po osiedleniu się Agatona Gillera w Stanisławowie wokół jego osoby zebrała się dość pokaźna grupa młodzieży szkolnej i rzemieślniczej, którzy założyli w tym mieście pierwszą tajną organizację niepodległościową.( Pierwsze poczynania konspiracyjne dość wnikliwie w swej książce opisuje Wacław Borzęcki późniejszy profesor gimnazjalny.)

Rozpoczęte w latach osiemdziesiątych dziewiętnastego stulecia działania konspiracyjne w naszym mieście z małymi przerwami przetrwały aż do czasów pierwszej wojny światowej. Po setnej rocznicy Konstytucji Trzeciego Maja ruch niepodległościowy przybrał na sile, szukając ujścia w zebraniach samokształceniowych, komitetach rocznic narodowych, wchodząc do dawnych towarzystw takich jak "Gwiazda" i "Sokół". Kiedy ramy tych towarzystw okazały się za szczupłe przystąpiono do założenia towarzystwa młodzieżowego, którego ster pozostawał w ręku wtajemniczonych. Tak powstało towarzystwo " Młodzież Polska", które dość intensywnie rozwinęło pracę oświatową i świetlicową a w podziemiach prowadziło konspirację. Towarzystwo w pierwszych latach swego istnienia grupowało młodzież i starszych o różnych poglądach ideowych od czerwonych do białych a odznaczało się niebywałym rozmachem młodzieńczym i temperamentem. W chwili wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej nastawienie całego tutejszego społeczeństwa było antyrosyjskie. Liczono na to, iż ten znienawidzony zaborca zostanie osłabiony. W mieście odbywały się liczne antyrosyjskie manifestacje a okrzyk "banzaj" stał się normalnym pozdrowieniem.

Z Królestwa Kongresowego nadchodziły inspiracje do organizowania ruchu niepodległościowego. Na centrum takiej organizacji na Kresach Południowo-Wschodnich wybrano Stanisławów, ponieważ już poprzednio cały szereg działaczy, szczególnie socjalistycznych wyszedł z tutejszych tajnych organizacji, jak np. bracia Daszyńscy i inni. Po drugie znany był zrąb tutejszego tajnego ruchu od czasów działania Agatona Gillera. Inspiracje te trafiły na podatny grunt w osobach Bartłomieja Wydłąki - zastępcy naczelnika "Sokoła", urzędnika adwokackiego - Tadeusza Zubrzyckiego, kolejarza autora licznych broszur z dziejów ostatniego powstania z roku 1863/64 i Antoniego Wróbla wówczas ślusarza kolejowego. Wymienieni byli inicjatorami, trzonem i osia poczynań Konspiracyjnych. Terenem ich pracy stało się towarzystwo "Młodzież Polska", "Sokół" i "Gwiazda".

Pierwsze zebranie odbyło się w mieszkaniu Tadeusza Zubrzyckiego. Zjawili się tam między innymi H. Wydłąka, A. Wróbel, Karol Sobota i inni. Związani przysięgą na bezwzględne oddanie się sprawie odzyskania niepodległości Polski zawiązali tajną niepodległościową organizację na terenie Stanisławowa z tym, że winna ona rozszerzać się na cały teren południowo-wschodni. Wkrótce organizacja przyjęła nazwę "Nieprzejednanych". Celem organizacji było wykształcić wojskowo i wychowywać obywateli w duchu niepodległościowym przyszłych podoficerów, żołnierzy polskich i wspomagać rewolucjonistów na terenie Królestwa. Przesyłano pieniądze, dostarczano broń, amunicję, druki propagandowe, szerzono hasła idei walki o niepodległość. Organizacja opierała się na systemie dziesiętnym. Dziesiątki były wiązane w pięćdziesiątki, a te w setki. Na terenie Stanisławowa organizacja liczyła około 200 ludzi. Na czele organizacji stała Rada Naczelna złożona z członków założycieli, w skład których wchodzili: Karol Sobota jako prezes, Bartłomiej Wydłąka zastępca prezesa, Tadeusz Zubrzycki sekretarz, Antoni Wróbel skarbnik, Stanisław Hendrychowski jako pięćdziesiętnik, Kazimierz Wiśniewski piećdziesiętnik, Stanisław Dziekoński i inni. Tadeusz Zubrzycki był setnikiem i komendantem naczelnym. Rada naczelna mianowała setników, pięćdziesiątników i dziesiętników. Oni bowiem czekali tylko chwili kiedy będą mogli stanąć do walki z zaborcami o odzyskanie niepodległości. Stanisław Hendrychowski po ukończeniu studiów zrobił doktorat, został profesorem gimnazjalnym i na ten temat napisał kilka prac i artykułów.