Z Marszałkiem Józefem Piłsudskim w Stanisławowie

Wśród wybitnych Polaków związanych z Grodem Rewery szczególne miejsce przypada Marszałkowi Piłsudskiemu. Twórca II Rzeczpospolitej w latach 1911-1913 odwiedził nasze miasto około dziesięciu razy w celu przeprowadzenia wizytacji Związku Strzeleckiego i współpracujących z nim organizacji: Związku Walki Czynnej, Drużyn Strzeleckich, Skautingu i Sokolich Drużyn Polowych. Razem organizacje te tworzyły Obóz Niepodległościowy.

Przyszły Marszałek odbywał odprawy w lokalu Związku Strzeleckiego mieszczącego się przy ulicy Sobieskiego. W sali Kasyna Polskiego przy głównej ulicy Sapieżyńskiej, wygłosił serię wykładów na następujące tematy: Królestwo Polskie jako teren strategiczny, Powstanie Listopadowe, Dzieła Prądzyńskiego dla prac w zakresie studiów nad znaczeniem strategicznym ziem polskich, Noc Listopadowa, Margrabia Wielkopolski, Powstanie Styczniowe, Życie skazańców na Syberii.

Wykłady cieszyły się dużą frekwencją miejscowego społeczeństwa. Obszerną relację z pobytu Piłsudskiego w Grodzie Rewery dnia 16 listopada 1913 roku zamieścił "Kurier Stanisławowski" z maja 1938 roku drukując również wzmianki o innych wizytach przyszłego Marszałka.

"Dnia 16 listopada 1913 roku przybył do Stanisławowa Komendant główny Z. S. Józef Piłsudski i szef sztabu Z. S. Kazimierz Sosnkowski - czytamy we wspomnianej gazecie. - Z polecenia Komendanta zarządzono mobilizację całego stanu Obozu Niepodległościowego z rezerwą. W ciągu trzech godzin zebrano się i wymaszerowano na Dąbrowę przy ulicy Gołuchowskiego, gdzie w obecności Komendanta przeprowadzono ćwiczenia polowe. W ciągu ćwiczeń zaczął padać ulewny deszcz, wówczas Marszałek zdjął z siebie pelerynę i mókł wraz z Strzelcami przeszło godzinę, aż do ukończenia i omówienia ćwiczeń.

Tego dnia wieczorem odbył się w sali Kasyna Polskiego wykład Marszałka Pt.: "Noc Listopadowa". Komendant ze swadą przedstawił wypadki listopadowe, dał charakterystykę owej chwili duchowego stanu ówczesnych bojowników. Po wykładzie odbyła się herbatka towarzyska w restauracji Haubenstocka na parterze kamienicy Chowańca, przy ul. Goławskiego. Komendant otoczony szeregami Strzelców i sympatyków, opowiadał wówczas o wydarzeniach w czasie rewolucji w roku 1905 w Rosji, o strajku szkolnym i pracy niepodległościowej".

Piłsudski odwiedzał Stanisławów często w licznym towarzystwie swoich współpracowników. Bywał tu ze wspomnianym już Kazimierzem Sosnkowskim, Edwardem Rydz-Śmigłym, działaczem PPS Bolesławem Limanowskim i raz ze swoją pierwszą żoną Marią. Przed wybuchem i wojny światowej był ostatni raz w Grodzie Rewery w dniach 29 i 30 lipca w czasie ogłoszonej już mobilizacji.

Przybywając do Stanisławowa zajeżdżał do domu państwa Grennów przy ulicy Kamińskiego, który w XIX wieku należał do Agrypiny Koperskiej, siostry Agatona Gillera, członka Rządu Narodowego w Powstaniu Styczniowym. W domu tym Giller spędził ostatnie lata swego życia i tam zmarł w nocy z 17 na 18 lipca 1887 roku.

Ostatni raz po i wojnie światowej Józef Piłsudski odbył w Stanisławowie w sierpniu 1920 roku konferencję z atamanem Semenem Petlurą w sprawie akcji oddziałów ukraińskich na froncie bolszewickim pod Buczaczem. Potem już tylko przejeżdżał przez Gród Rewery w drodze do Rumunii czy do Zaleszczyk.

Przed wybuchem II wojny światowej powstał w Stanisławowie Wojewódzki Komitet Uczczenia Pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego, który zajmował się ustaleniem dokładnych dat i miejsc pobytu Marszałka na terenie województwa stanisławowskiego, a w szczególności naszego miasta. Prace Komitetu przerwała wojna.